“Yüce dağ başında bir kuş uçurdumBen meylimi bir güzele düşürdümDuydum nazlı yâri yad eller almışVallah dostlar ben aklımı şaşırdım.” (Yüce dağ başında bir kuş uçurdum/Yıldızeli türküsü) “Yüce dağ başında bir kuru dikmeDikmenin dibine karanfil ekmeKurban olam dilber hışmınan bakmaHışmınan bakarsan ar gelir bana.”(Karşıki tarlanın ekini seyrek/Kangal türküsü) “Yüce dağ başında kar yiyeyim mi?Yâr senin derdinden eriyeyim mi?Aşkın zincirini taktın boynumaKıyamete kadar sürüyeyim mi?”(Yandım Allah yatamıyorum/Divriği türküsü)“Yüce dağ başının bir yanı yoldurDoldur sunam doldur, suyunu doldurYolunun üstüne yatam uyuyamMevlâ’yı seversen, kız beni kaldır”(Baydiğin başında duman ırımaz/Kangal türküsü) “Şu dağların ne karanlık ardı varLâle sümbül boynun bükmüş derdi varEl âlemin vatanı var yurdu varBenim yurtsuz kalışıma ne deyim” (Dağlar seni delik delik delerim/Kangal türküsü) *(9)“Yüce dağ başında uçan turnalarVar mı sizin vatanınız eliniz?Bir selam var göndereyim yârimeBizim köye uğrar ise yolunuz” der bir Antep türküsündeki turna ile halleşen âşık.*(10) Ayrılık ölümle eş tutulur. Diktiği fidanlar meyveye durduğu halde yurduna gelemeyip büyük şehirleri mesken tutanların hesabı, üstünden aşılan dağlardan sorulur. Zaralı Halil Söyler, “Karlı dağlar karanlığın bastı mı, kahpe felek ayrılığın vakti mi?” der döneminin o ünlü plâğında. Gene Divrikli Nuri Üstünses, “Aşan bilir karlı dağın ardını” söyler geçit vermez dağların ardına gizlenen hasretliğin, gurbet acısının yakıcılığını dillendirirken. Türkünün başkenti Sivas’tan olunur da diğer türkü sevenler dilinin ucuna gelenleri, ün vermez dağları anlatmaz mı hiç? “Aşam dedim, aşamadım dağları”, “Bu dağda maral gezer”, “Bu yıl dağların karı erimez”, “Dağlar ağardı kardan”, “Dağda ardıç kurusu”, “Duman olur dağlar başı”, “Şu karşıki karlı dağlar” bunların bir kaçıdır. Şiirlerde DağlarOzan olup da dağlardan dem vurmadan edilir mi? Hele de Sivaslıysan, hele de altı ay karla kaplı dağlarla çevrelenmişsen…“Kösedağı, Tecer, Yama Dağı’nınKızılırmak, Kelkit, Çaltı Çayı’nınGül, menekşe kokan bahçe bağının,Anlatmakla bitmez güzelliği var” (Sefil Kadimî)
“Beydağı, Karasırt, Kösedağı’ndaKaymağında yoğurdunda yağındaYaz bahar mevsimi, mayıs ayındaEdası, endamı, nazı bambaşka” (Mahmut Sağlam)
Duman almış, ovasını dağınıKaplamış üstünü, karı Sivas’ınAyaz yakmış bahçesini bağınıErişmemiş dalda, barı Sivas’ın (Zeynel Sarı)
Haziranda Mereküm’e çıkanlarYayla gelin olmuş gidiyor derlerYıldız Dağı, çalımına bakanlarGeline toy düğün ediyor beller (Yener Okatan)
Tecer’i, Yıldız’ı ve Kızıldağ’ı,Bağrından çıkarmış Kızılırmağ’ı,Yaylasından gelir balı kaymağıBir şifa kaynağı balı Sivas’ın (Murat Tanrıverdi)
Erir karlar, akar dağların seli,Tecer’i, Yıldız’ı, ya Çamlıbel’i,Ilgıt ılgıt eser seherde yeliAh canım Sivas’ın yazı ne güzel. (Süleyman Yücekaya)
Yıldız Dağı, başı duman görünürLale sümbül örtüsüne bürünürBölük bölük, ak koyunlar sürülürAğlayan gözümün selisin Sivas. (Mustafa Rahmi)
Gürleyik Dağı’nın başı kışın karHer an sular akar, dereler çağlarGözümde tütüyor o yüce dağlarYamandır Sivas’ın, kışı yamandır. (Hasan İris)
Mart dokuzda gelir, baharın ucuIlgıt ılgıt erir karı Sivas’ınDağ başları giyer alı yeşiliMethine lâyıktır, yeri Sivas’ın. (Gülhani)
Yıldız Dağı gibi kalkmaz dumanıKimsenin buna da olmaz fermanıKışından korkulur harman zamanıHer zaman hazırdır, kışı Sivas’ın. (Bekir Yiğit)*(11)
Çoban oturmuş da kavalın yağlarKavalın ucuna menekşe bağlarKaldır dumanını dumanlı dağlarGün doğsun ki ben yârimi göreyim *(12)
Sivas Manilerinde Dağlar Dağlar siz ne dağlarsızKardan kuşak bağlarsızYazın güneş vuruncaŞıpır şıpır ağlarsız
Dağa vardım toprağaBaşım değdi yaprağaÇifte kuzum gelmezseKoyman beni toprağa
Dağdan indim düze benDiken oldum göze benDar yerin geniş olsunDaha gelmem size ben
Dağlar ağardı kardanHaber gelmiyor yardanKes zülfün mezat eyleKurtar beni bu dardan
Dağlar benim durağımBen yavruma ırağımElli mektup yollasaGene yanar yüreğim
Dağlarda kar kalmadıYürekte fer kalmadıDaha da yazacaktımKâğıtta yer kalmadı *(13) *1-Orda Bir Köy Var Uzakta, şiiri Ahmet Kutsi Tecer’e aittir. Kimine göre, Sivas Çelebiler Köyü için yazmıştır, kimine göre de babasının köyü olan Erzincan Kemaliye’ye bağlı Apçağa köyü için. *2-3- Kutlu Özen, Sivas Yöresinde Geleneksel Bayramlar ve Toplu Törenler*4-5- Müjgân Üçer. Atalar Sözü Yerde Kalmaz.*6-V.Cem Aşkun, Sivas Folkloru I-II.*7-Kültür Hazinesi. Koyulhisar’dan Derlemeler*8-Süleyman Şenel, Safranbolu’dan Uluyayla’ya.*9- Salahattin Bekki. Baş Yastıkta Göz Yolda*10- Ahmet Özdemir, Folklor Penceresi.*11-Doğan Kaya, Âşıkların Diliyle Sivas *12- Kutlu Özen, Sivas Yöresinde…*13- Müjgân Üçer-Fatma Pekşen-Murat Türkyılmaz. Mâni Benim Ezberim Yardımcı kaynaklar*Salahattin Bekki. Baş Yastıkta Göz Yolda/Sivas Türküleri. Kitabevi Yay. 2004-İstanbul *Vehbi Cem Aşkun. Sivas Folkloru I-II. Sivas 1000 Temel Eser. 2006-Sivas*Sadi Yaver Ataman, Safranbolu’dan Uluyayla’ya/Yaşayan Orman. Safranbolu Kaymakamlığı, Haz: Süleyman Şenel, 2008, İstanbul *Ahmet Özdemir. Folklor Penceresi. Veli Yay. İstanbul*Müjgân Üçer. Atalar Sözü Yerde Kalmaz. 1998, İstanbul* Kültür Hazinesi. Koyulhisar’dan Derlemeler. 2008, Koyulhisar*Murat Türkyılmaz. Suşehri Folkloru-1. Önder Matbaacılık, 2004, Ankara*Kutlu Özen, Sivas Yöresinde Geleneksel Bayramlar ve Toplu Törenler. Sivas 1000 Temel Eser, 2010, Sivas*Doğan Kaya, Âşıkların Diliyle Sivas. Sivas 1000 Temel Eser, 2006, Sivas*Müjgân Üçer-Fatma Pekşen-Murat Türkyılmaz. Mâni Benim Ezberim/Sivas ve Çevresinden Mâniler Kitabevi Yayınları 2009-İstanbul