Niyet, en kısa ifadesiyle iç yönelişi demektir; hareketlerin temelinde yatan plân ve projedir. Allah katında dış görüntü hiç önemli değildir; kalplerdeki yönelişler değerlidir. Yüce Allah şöyle buyuruyor: ?Herkes şakilesi uyarınca amel eder.?(İsrâ,84)
Hasan-ı Basrî, bu ayette geçen ?şakile? kelimesinin ?niyet? anlamına geldiğini ve buna göre amelin sıhhatinin niyete bağlı olduğunu belirtmiştir.
Nitekim Peygamber Efendimiz de şöyle buyurmuştur: ?Müminin niyeti amelinden daha hayırlıdır.?
Bazı hadis bilginleri, yukarıdaki hadisin gerekçesini açıklarken, ?Çünkü, insan bazen amele dönüşmeyen iyi niyetinden dolayı sevap kazanır; ama hiçbir zaman niyetsiz amelden dolayı sevap kazanamaz? diyorlar. Başka hadis bilginleri de: ?Müminin niyetinin amelinden üstün olması şu yüzdendir: Niyet kalbin amelidir ve kalp marifet kaynağıdır. Marifetten kaynaklanan amel de tabii ki, diğer amellerden üstün olur? diyorlar. (Ebûl-Leys Semerkandî, Sohbetler,s.446)
?Niyet Hadisi? diye meşhur olan bir hadisi şerifin vûrûd sebebi olan olay niyetin ne kadar önem taşıdığına ışık tutmaktadır: Sahabeden biri, Ummu Kays adındaki bir kadınla evlenmek ister. Kadın, Medine´ye göç etmesi halinde kendisiyle evlenebileceğini söyler. Adam da hicret eden Müslümanlarla beraber Medine´ye göç eder. Durumu öğrenen Müslüman muhacirler, bu adamla kendileri arasında amel bakımından fark olup olmadığını merak ederler ve Sevgili Peygamberimize sorarlar. Efendimiz de: ?amellerin değer ölçüsü, niyetlerdir?? buyurarak işin farkını ve temel prensibini açıklar. Müslümanlar, sözünü ettiğimiz sahabeye, zaman zaman, ?Ummü Kays´ın muhaciri? diye takılmışlardır.(İsmail Lütfi Çakan, İyi Müslüman, s.15)
