Bazı insanlar, çok hassas bir yapıya sahiptir. Bazı insanlar, o kadar ince düşüncelidir ki beklentileri küçüktür (bu bazı insanları aklınızda tutun). En azından kendilerini başkalarıyla kıyasladıkları zaman. Ama beklentinin büyüğü küçüğü olmaz. Bazı insanlar, kendileriyle ilgilenilmesini istemez. Hasta olduğunda üstüne düşülmesinden, merak edilmesinden ve hediye alınmasından rahatsızlık duyarlar. Her ne kadar kişi bu durumu kendi içinde mantıklı sebeplere dayandırsa da düzeltilmesi veya değiştirilmesi zor olan bir kişilik özelliğidir. Bu durumun muhtemel iki sebebi olabilir; ya karşı tarafın gösterdiği ilgi-alakanın onun üzerinde "karşılık anlamında" bir sorumluluk vereceği düşüncesi vardır ya da aşağılık psikolojisinden kaynaklanır. Aşağılık psikolojisinde olan insanlar genelde, ilgi-alakaya düşkün olduğunu biliriz. Fakat aşağılık psikolojisinin bazı türlerinde bu düşünce, kişinin değerli olduğunu hissetmesi için bir savunma olarak gelişebilir. Altında yatan mesaj şudur; bakın kimse benimle ilgilenemez ancak ben ilgilenebilirim, ancak ben istediğimde karşı tarafla yakın ilişkiler kurabilirim. Bu mesaj kişinin aşağılık psikolojisinde olduğunun apaçık bir göstergesidir. Çok çok daha nadir olan şu düşünce biçiminin de olabileceğini unutmayalım: karşı taraftan aşırı beklentinin olduğu ve bu beklentinin karşı tarafın karşılamayacağına olan inancı, karşılayacağına olan inancından büyük olduğu için korkuya kapılmasıdır. Korku zamanla yerini endişe bırakır. Bu endişe ise aslında kişiye karşı var olan ilgi beklentisinin karşılanacağı o küçük umudundan kaynaklandığı bir gerçektir. Buradaki çelişki; ilgi beklentisinin karşılanacağı küçük umuduyla, ilgi beklentisinin karşılanmayacağına olan büyük inancıdır. Bahsedilen bu içsel çelişki gün yüzüne, karşı taraftan bir ilgi-alakaya karşı rahatsızlık duyması ile ortaya çıkar. Daha açık bir şekilde ifade edecek olursam, endişe, çoğu zaman kişiyi harekete geçirmesini engelleyen bir olgudur. Bu endişe, küçük umutla birleştiği zamanda ortaya, kişilerden ilgi-alaka beklemeyen (aslında bilinçaltında ilgi-alaka bekleyen) gibi insanı içsel olarak rahatsız eden ve çoğu zaman fark edemediğimiz bir durum çıkar.
Paragrafın başında bahsettiğim küçük beklentileri olan kişilerin ve paragrafın sonlarına doğru bahsettiğim beklentinin karşılanacağına dair küçük umudu olan kişi, aynıdır. Halbuki yazımın başında beklentinin büyüğü ve küçüğü olmadığını yazmıştım. Fakat farklı olmamasının sebebi; umut, büyüklük-küçüklük kıyası yapabileceğimiz bir kavram iken beklenti kıyaslama yapabileceğimiz bir kavram değildir. Beklenti her insanda vardır ve bunun büyüğü küçüğü olmaz. Beklentiyi büyüten veya küçülten şey ona bağladığımız umut miktarıdır. Evet bi yazmaya başlayınca konu çok dallanıyor. Konudan daha fazla sapmadan son bir paragrafla sonlandıralım.
Bu yazımın sonucu olarak, kendimce çıkarttığım bir kaç dersi sizlerle paylaşmak istiyorum:
1. Çevremizde, ilgi ve alakadan rahatsızlık duyan birisi varsa öncelikle bu durumun kişisel mi? yoksa bir çok kişiye karşı gösterdiği tavır mı? bunu belirlemeliyiz.
2. Eğer bir çok kişiye böyle davranıyorsa, yukarıda bahsettiğim iki sebepten birine karar vermeden önce bu iki özelliğe başka kanıtlar aramalıyız.
3. Arayacağımız diğer kanıtların kaynağı, o kişinin toplum içerisindeki davranışları olmalıdır. Eğer kişi toplumda kasılmadan, rahat davranıyorsa muhtemelen ilgi-alakadan rahatsızlık duyması, yukarıda bahsettiğim aşağılık psikolojisinden kaynaklanıyordur. Yok eğer kişi toplumda rahatsız ve kendi olmaktan uzak davranıyorsa o zaman odağımızı sorumluluk almak istemeyişine yönetebiliriz.
4. Son olarak, kişinin ilgi ve alakadan rahatsızlık duymasının başka sebepleri de olabileceğini aklımızdan çıkartmamamız gerekiyor. Örneğin, kendisini ilgi ve alakaya laik görmemesi olabilir ki bu durumda derinden incelendiğinde aşağılık psikolojisinin başka bir türünden başkası değildir. Tabi bu durumun tek istisnası var ama onu burada açıklamayacağım.
5. Genellikle ince düşünceli insanlarda görülen bu rahatsızlık nadir de olsa ince düşünceli olmayan kişilerde görülebilir. Yaptığım gözlemlerde genellikle ince düşünceli insanların, sorumluluktan kaçtığı için ilgi-alakadan rahatsızlık duyarken ince düşünceli olmayan insanlarda ise bu durum aşağılık psikolojisinden kaynaklandığını gördüm.
Tahminimce her insanın çevresinde böyle bir örnek mevcuttur. Bana kalırsa birkaç istisna dışında bu durum bir bozukluktur ve tedavi edilmesi gerekir. Eğer çevremizde bu tarzda insanlar var ise tedavisinden, hepimizin sorumlu olduğunu unutmayalım. Sağlıcakla kalın.
