Değerli Okuyucular;
7393 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 31.03.2022 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe girmiş olup, bu kanunun hangi temel esasları ihtiva ettiğini detaylıca sizler ile paylaşıyorum.
MADDE 1- 10/6/1983 tarihli ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 33 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “oyların %10’unu” ibaresi “oyların yüzde yedisini” şeklinde, aynı fıkrası ile üçüncü fıkrasında yer alan “yüzde onluk” ibareleri “yüzde yedilik” şeklinde değiştirilmiştir.
YAPILAN BU DEĞİŞİKLİK İLE SEÇİM BARAJI % 10 dan % 7 ye İNDİRİLMİŞ OLUYOR. KANUNUN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ İLE BİRLİKTE ÜLKEMİZDE YÜZDE 10 OLARAK UYGULANAN SEÇİM BARAJI ARTIK % 7 ye DÜŞÜRÜLMÜŞ OLDU.
MADDE 2- 2839 sayılı Kanunun 34 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “ittifakların” ibaresi “ittifakı oluşturan partilerin” şeklinde değiştirilmiş, üçüncü fıkrasında yer alan “, ittifakların”, “ve ittifakların” ve “, ittifaklara” ibareleri madde metninden çıkarılmış ve son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“İttifakın aldığı oy toplamı genel barajı geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içerisinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak üçüncü fıkra hükümlerine göre yapılır.”
Yeni düzenlemeye göre, ittifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılacak. Kanunla birlikte, ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak genel D'Hondt uygulamasıyla belirlenecek. D'Hondt uygulamasında partilerin bir seçim bölgesinde aldığı oy miktarı, o bölgenin milletvekili sayısına ulaşana kadar 1'den başlayarak bölünüyor. Bunun sonucunda elde edilen sayılar en çoktan en aza sıralanıyor ve milletvekili sayısı dağıtılıyor. Bu hesaplama sonucunda bölgedeki milletvekili sayısına ulaşılana kadar sürüyor. 24 Haziran 2018 seçimlerinde ittifak esaslı milletvekili seçimi uygulaması geçerli idi. Bu şekli ile de öncelikle her iki blokta yer alan ittifak oyları toplanıyor ve D’Hont uygulamasında yer alan 1’den başlayarak bölme işlemi ittifak oyları toplamına göre yapılıyordu.
Örnek olarak 24 Haziran 2018 tarihli genel seçimlerde Niğde ilimiz özelinde bir değerlendirme yapıldığında aşağıdaki sonuca ulaşıldığı görülecektir;
CUMHUR İTTİFAKI OY TOPLAMI: 137.344
MİLLET İTTİFAKI OY TOPLAMI : 70.710
ADALET ve KALKINMA PARTİSİ : 2 MİLLETVEKİLİ.
CUMHURİYET HALK PARTİSİ : 1 MİLLETVEKİLİ çıkarmıştır.
Adalet ve Kalkınma Partisi Oy Toplamı: 93.215,
Cumhuriyet Halk Partisi Oy Toplamı : 42.972,
Milliyetçi Hareket Partisi Oy Toplamı İse: 44.129 olduğu halde D’Hont ittifak esaslı olarak yapıldığı ve Milliyetçi Hareket Partisi Oyları Cumhuriyet Halk Partisi Oylarından 1.157 oy daha fazla olmasına rağmen Cumhuriyet Halk partisi Millet İttifakı Cephesinde alınan 70.710 oyun ittifak esaslı hesaplanan D’Hont uygulaması ile 1 milletvekili çıkarmıştır. Bu durum 20 ye yakın seçim bölgesinde bu şekilde gerçekleşmiş oy oranı o seçim bölgesinde daha fazla olduğu halde milletvekili çıkaramayan siyasi partinin mağduriyeti oluşmuştur. Bu sebepler ile iş bu düzenleme ile yaşanılan hak kaybının önüne geçilmesi için Milletvekili seçimi oylarının ittifak esaslı olması değil, bizzat o seçim bölgesinde ilgili siyasi partinin her birisinin aldığı oy toplamları D’Hont uygulamasına esas kabul edilmesi yönünde kanuni düzenleme yapılmıştır.
MADDE 3- 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 36 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunması” ibaresi madde metninden çıkarılmış ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Seçime katılma yeterliliği elde eden parti, bu Kanunda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen süreler içinde birinci ve ikinci fıkrada belirlenen teşkilatlanma yeter sayısı esas alınarak ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki defa yapmamış ise seçime katılma yeterliliğini kaybeder.”
YAPILAN BU DEĞİŞİKLİK İLE, Meclis grubu seçime girmek için yeterli olmayacak, Seçime katılma yeterliliği elde eden parti, Siyasi Partiler Kanunu'nda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen süreler içinde ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki defa yapmamışsa seçime katılma yeterliliğini kaybedecek.
TBMM'de grup kurmuş olmak, seçime katılabilmenin yeter şartından biri olamayacak. Bu şekli ile de partiler arası vekil transferlerinin önüne geçilmesi hedeflenmektedir.
MADDE 4- 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendine “liste” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve görme engelli seçmenlerin kullanabilmesi için oy pusulalarına uygun şablon” ibaresi, (4) numaralı bendine “siyasi partilerin adlarını,” ibaresinden sonra gelmek üzere “(11) numaralı bentte belirlenen esaslar dâhilinde,” ibaresi eklenmiş, (11) numaralı bendinde yer alan “veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde gruplarının bulunması” ibaresi madde metninden çıkarılmış ve bendin ikinci paragrafına birinci cümlesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“Seçime katılma yeterliliği elde eden parti, 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen süreler içinde, bu bentte belirlenen teşkilatlanma yeter sayısı esas alınarak ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki defa yapmamış ise seçime katılma yeterliliğini kaybeder.”
SİYASİ PARTİLERİN SEÇİME KATILMA YETERLİLİĞİNİ İÇEREN 2820 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMAKLA BİRLİKTE AYNI ZAMANDA, GÖRME ENGELLİ VATANDAŞLARIMIZIN DAHA RAHAT OY KULLANABİLMELERİNİ SAĞLAYAN DÜZENLEMELERE YER VERİLMİŞ OLUP, BU HUSUSTA 298 SAYILI SEÇİMLERİN TEMEL HÜKÜMLERİ VE SEÇMEN KÜTÜKLERİ HAKKINDA KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMIŞTIR.
MADDE 5- 298 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“İl seçim kurulu bir başkan ve iki asıl üye ile iki yedek üyeden oluşur. İl seçim kurulu başkanı ve asıl üyeleri ile yedek üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan, kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hâkimler arasından, adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme suretiyle tespit edilir. Ad çekmede ilk çıkan hâkim başkan, sonraki iki hâkim asıl ve son çıkan iki hâkim yedek üye olarak belirlenir. Ad çekmeye katılacak hâkim sayısının beşten az olması durumunda, bu hâkimler arasında ad çekme işlemi yapıldıktan sonra eksik kalan asıl ve yedek üyeler en kıdemli hâkimden başlayarak belirlenir. Ad çekmeye katılacak hâkimin bulunmaması durumunda ise başkan ve asıl üyeler ile yedek üyeler en kıdemli hâkimden başlayarak belirlenir. Bu suretle kurulan il seçim kurulu iki yıl süre ile görev yapar. Hâkimlerin kıdemi, 24/2/1983 tarihli ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 15 inci maddesine göre belirlenir.
Ancak, bu kıdemin belirlenmesinde, kınama veya daha ağır disiplin cezası almış olanlar diğerlerinden kıdemsiz sayılırlar.”
“İl seçim kurulu başkanlığının boşalması halinde asıl ve yedek üyelerden en kıdemli hâkim, il seçim kuruluna başkanlık eder. İl seçim kurulu üyeliklerinde boşalma olması halinde ise birinci fıkradaki usulle boşalan üyelik tamamlanır.”
BU MADDE HÜKMÜ İLE SEÇİM KURULLARININ YAPISINDA DEĞİŞİKLİĞE GİDİLMİŞ, İl seçim kurulu, 1 başkan, 2 asıl üye ile 2 yedek üyeden oluşacak. İl seçim kurulu başkanı ve asıl üyeleri ile yedek üyeleri, 2 yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan, kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış, en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hakimler arasından, adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme suretiyle tespit edilecek.
MADDE 6- 298 sayılı Kanunun 18 inci maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, fıkraya ikinci cümlesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki cümle eklenmiş ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“İlçelerde, ilçede görev yapan kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hâkimler arasından, merkez ilçelerde ise aynı nitelikleri haiz hâkimler arasından adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme suretiyle belirlenen hâkim, kurulun başkanıdır.”
“Ad çekmeye katılacak hâkimin bulunmaması durumunda ise en kıdemli hâkim kurulun başkanıdır.”
“İlçe ve merkez ilçe seçim kurulu başkanlığının boşalması halinde, başkan birinci fıkradaki usule göre belirlenir.”
BU MADDE İLE DE 298 SAYILI KANUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK İLE İLÇE SEÇİM KURULLARININ YAPISI ÜZERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER YER ALMAKTADIR.
MADDE 7- 298 sayılı Kanunun 23 üncü maddesine beşinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Sandık kuruluna üye bildirme hakkı olan bir parti; oluru olmadan başka bir parti üyesini sandık kurulu üyesi olarak gösteremez.”
ÖNEMLİ BİR DÜZENLEME OLARAK YER ALMAKTADIR. BU HUSUSTA GEÇMİŞTE BİRÇOK SİYASİ PARTİ TEMSİLCİSİ CİDDİ ŞEKİLDE ZORLUKLAR YAŞAMIŞTIR. A PARTİSİ SANDIK KURULU GÖREVLİSİ KENDİSİNE HABER VERİLMEDEN, OLURU ALINMADAN B PARTİSİ TARAFINDAN BİR BAŞKA SEÇİM ÇEVRESİNDE B PARTİSİ SANDIK GÖREVLİSİ OLARAK GÖSTERİLMEKTE İDİ.
BU DÜZENLEME İLE ARTIK BU TİP KÖTÜ NİYETLİ DURUMLARIN ÖNÜNE GEÇİLMİŞ OLMAKTA ve PARTİ SANDIK GÖREVLİLERİNİN YAŞAMASI MUHTEMEL SORUN ORTADAN KALDIRILMIŞTIR. OLUR ALINMASI YÖNÜNDE GETİRİLEN BU DÜZENLEME BU ANLAMDA ÖNEMLİ BİR DÜZENLEMEDİR.
MADDE 8- 298 sayılı Kanunun 33 üncü maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“18/1/1984 tarihli ve 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak mahalli idareler genel seçiminde, birinci fıkra gereğince yerleşim yeri adresine göre oluşturulan seçimin başlangıç tarihinden üç ay önceki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme işlemleri yapılır.”
Mahalli idareler genel seçimlerinde, yerleşim yeri adresine göre oluşturulan seçimin başlangıç tarihinden 3 ay önceki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme yapılacak. Kütük düzenlemesi nedeniyle seçmen hiçbir şekilde oy kullanma hakkından yoksun bırakılmayacak. Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde görünmeyenlerin, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nün adres kayıt sisteminde bulunan en son geçerli adres bilgileri esas alınacak.
Geçmişte bu hususta birçok köşe yazımda belirttiğim gibi, gerçek ikamet kaydı esas alınmalı idi. Özellikle Mahalli İdareler seçimlerinde yaşanılan ikamet taşıma sıkıntılarının önüne geçilmesi anlamında oldukça önemli bir kanuni düzenlemedir.
MADDE 9- 298 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin birinci fıkrasına birinci cümlesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki cümleler eklenmiştir.
“Kütük düzenlemesi nedeniyle seçmen hiçbir şekilde oy kullanma hakkından yoksun bırakılamaz. Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde görünmeyenler, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün adres kayıt sisteminde bulunan en son geçerli adres kayıt bilgileri kapsamında seçmen kütüğüne kaydedilirler.”
MADDE 10- 298 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Muhtarlık bölgesi askı listelerinin askı süresi içinde, bir seçim çevresinden diğerine yapılan seçmen nakil istemleri hakkında ilçe seçim kurulu başkanı tarafından, itiraz üzerine veya nakil isteminin şüpheli bir girişim olduğu kanaatine varılması üzerine resen yapılacak araştırma ve inceleme neticesinde, nakil isteminin kabul edilmemesi halinde seçmen kaydı dondurulmaz ve bir önce kayıtlı olduğu adreste seçmen kaydı devam eder.”
MADDE 11- 298 sayılı Kanunun;
a) 65 inci maddesinin başlığı “Bakanlara ilişkin yasaklar:” şeklinde değiştirilmiş ve maddenin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan “Başbakan ve” ibareleri madde metninden çıkarılmıştır.
b) 66 ncı maddesinde yer alan “Başbakan,” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
c) 155 inci maddesinin başlığı “Bakanların yasaklara uymamaları:” şeklinde değiştirilmiştir.
YÜRÜRLÜĞE GİREN BU KANUN İLE SEÇİM KANUNLARINDAKİ BAŞBAKAN İBARESİ KALDIRILMIŞTIR.
MADDE 12- 298 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 24- İl seçim kurulu başkan ve üyeleri ile ilçe seçim kurulu başkanları, bu maddenin yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay içinde, 15 inci ve 18 inci maddelerde bu maddeyi ihdas eden Kanunla yapılan değişikliklere göre yeniden belirlenir. Bu şekilde belirlenen başkan ve üyeler, önceki başkan ve üyelerin görev süresini tamamlar.”
MADDE 13- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 14- Bu Kanun hükümlerini Cumhurbaşkanı yürütür.05.04.2022
298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu ve 2839 Sayılı Milletvekili Seçim Kanunlarında yapılan değişiklikleri ve değişiklik gerekçelerini sizler ile geçmişte yaşanılan sorunlar ve örneklendirmeler dahilinde paylaşmış bulunuyorum.
7393 sayılı kanuna ilişkin paylaşmış olduğum bilgilerin katkı sağlamasını temenni ederim.
Sağlıcakla Kalın…
