?Şeceremi daha geriye gitmek mümkün müdür?
Osmanlı yedi düvele nam salıp, üç kıtada at oynatan cihan şümul bir imparatorluktur.
600 yıllık hâkimiyetinin temelinde ?vergi sistemi, askerî sistemi, toprak yönetimi, adalet sistemi ve vakıf sistemi? olmak üzere beş önemli sacayağı vardır.
Bu sistemlere dâhil olan her kişi mutlak suretle kayıt altına alınmıştır. Belgeleme sistemi hususunda Osmanlı, dünya tarihinde ilk sıralarda yer alan devletlerdendir.
Osmanlı´da adalet sistemi oldukça önemlidir. ?Şeriyye Sicil Defterleri? Osmanlı´da adli olayların kaydedildiği defterlerdir. Miras, boşanma, cinayet?vb vakalara bu defterlerde rastlamak mümkündür.
Hatta bu defterlerde çeşitli sebeplerle alınan bazı vergiler ?mahalle ya da köy adı- zikredilerek kaydedilmiştir.
Özelde Sivas´ın 1748-1923 arası yaklaşık 250 yıllık dönemini kapsayan Şeriyye Defterleri devlet arşivinde mevcuttur. 200 küsur defterden bazıları üzerinde akademik çalışmalar yapılmıştır. Bunlara ?Yök Tez Tarama?dan ulaşmak mümkündür.
Şeriyye Sicil Defterlerine ilave olarak ?Ahkâm Defterleri?ni de ilave etmek mümkündür. Bazı yerleşim adları, hatta kişi adları mevcuttur.
Diğer taraftan Osmanlı´da ?Vakıf Sistemi? oldukça önemlidir. ?Bir taşla iki kuş vurmak? deyiminin en güzel örneğidir desek yalan olmaz. Bir köy ya da mahalledeki cami, mescit, han, hamam, çeşme, köprü?vb yapıların yaptıranı, görevlileri ve söz konusu yapıdan elde edilen gelir ya da harcamaların kaydedildiği ?Vakfiyeler? o yerleşim yerinin geçmişi hakkında malumat veren vesikalar arasındadır.
Bu vakfiyelerde çeşitli yer ve kişi adlarına da rastlamak mümkündür. Yine özelde Sivas´taki vakıflar /vakfiyeler üzerine akademik çalışmalar mevcuttur.
Bir devletin teşekkülünde ve idamesinde ?Vergi Sistemi? oldukça ehemmiyetlidir. Osmanlı´da kuruluşundan itibaren vergi sistemi gayet muntazam çalışmıştır. Vatandaştan alınan vergiler; kimden, ne zaman ve ne kadar alındığı hususlarıyla birlikte kaydedilmiştir.
Osmanlı´da kişilerden çeşitli sebeplerle ve sistem dâhilinde alınan vergilerin kaydedildiği bazı kayıtlara rastlamak mümkündür.
?Avarız defterleri, tapu tahrir defterleri?? adı verilen bu kayıtlar hakkında bir sonraki yazımızda değineceğiz.
