-Covid-19 Bulaşı nedeniyle ekonomilerdeki artan fiyatlar enflasyonları tetikleyerek mikro ve makro ekonomileri tehdit eden ciddi bir problem oluşturdu. Yükselen enflasyon sadece yatırım eğilimlerini tehtid etmiyor. Tükeci ve üreticilerle birlikte tedarik zincirinindeki eğilimleride ciddi şekilde değiştirip yönlendiriyor.
-Gıdada, emlakta, sağlıkta, sanayide, teknolojide üretimin her alanında fahiş fiyat artışları aşırı olduğunda sonuç olarak nihai tüketicilerin alım gücünü olumsuz etkiliyor. Sonuçta enflasyon rakamlarındaki olumsuzluklar toplumun sosyo ekonomisinde sarsıntılar doğuruyor. Covid-19 bulaşığının başlangıçından günümüze kadar ortaya çıkan fiyat artışları farklı nedenlerle açıklanabilir.
-Salgın nedeniyle ticaretin olumsuz etkilenmesi, hammadde tedariki nedeniyle üretimin düşmesi, ithal ürünlerde arz ve talep dengesinin bozularak fiyatların yükseldiği görülmektedir.
-Ticarette tedarik zincirinin bozulması ekonomilerin belirli ürünleri üretmede kısıtlamaya ve üretilen birçok ürünün tedarikine ulaşılmında ciddi problemler yaşandı. Sonuç olarak arz ve talep dengesi sarsıldı ve fiyat artışlarının yukarı yönlü artmasını tetikledi.
-Üretim için hammadde temininde dışa bağımlı olan ekonomilerin doğrudan dövize bağlı olması salgın döneminde artan döviz kurlarının üretim maliyetlerini ve ürün fiyatlarının artışında etkili oldu.
-Fiyat artışlarını önleyecek stratejiler ve politikalar üretimi arttıracak hamlelerin hızlıca hayata geçirilmesiyle önlenir. İşin temelinde kartel oluşturma arzusu varsa, bu durum yüksek fiyat artışlarını tetikliyorsa, üretime odaklanılması sağlıklı ve doğru bir hamle olacaktır. Fahiş fiyat artışlarının bir çok sektörde olduğu gibi gıda sektöründe gerçekleşmesi nedeniyle diğer sektörlerde olduğu gibi gıda üretim sektöründe gerekli olan girdilerde dışa bağımlılığın azaltılmasında hayati bir karar taşır.
-Yazımızın ikinci konu başlığı olarak ülkemizdeki gıda, sebze ve meyve sektöründeki aşırı fiyat artışlarını, spekülatif hareketleri konumuz olacak...
-Temel gıda ürünlerinde, sebze ve meyve ürünlerinde özellikle onbirlerce market zinciri olan üç harfli ve benzeri marketlerin ürünleri direk çiftçiden, üreticiden alıp kendi deposuna nakleden zincir marketlerin hayat hikayesi, daha fazla kazanma arzusu için üç üç harfli market zinciri patronlarına ait paravan firmalarla, tedarik zincirine ekledikleri fiyatların nasıl şişirilip vatandaşın cüzdanına uzanan elin sahibi göstermektedir. Bu üç harfli marketleri istikbal korkusuyla denetleyecek mekanizmalar görevlerini yapamıyor. Sebze ve meyve hallerinde, diğer market zincirlerindeki ürün yaşam döngüsü, nihai üreticiye arz sürecinin her aşamasında tedarik zincirini oluşturan firmaların komisyoncu adı altında şişirilerek eklenip elde edilen haksız ücret farkları titizlikle denetimden geçirilip kontrol altına alınmalıdır. Onbinlerce şubesi olan üç harfli marketler ve bunlara benzer market zincirlerinin 2012’deki 5957 Sayılı Hal yasasındaki spekülasyona fırsat doğuran kanuni açıklıklar İvedikle giderilmelidir.
-Bir diğer taraftan sebze meyve hallerindeki arz ve talep dengesinin çıkar gruplarınca ve komisyoncular tarafından nasıl bozulduğu, hal hakem kurulu üyelerinin yanlış ve taraflı uygulamalarını ortadan kaldırmak için 5957 sayılı hal yasasında yeniden düzenlenme yapılmalıdır. Vergi daireleri, tarım müdürlükleri ve yerel yönetimlerce hallerde ve toptan hallerinde ciddi denetimlerle kontrol altına alınmalıdır. Market zincirlerindeki tüm marketlerin yazar kasalarına hal rüsum gelirlerinin her an izlenebileceği, market zincirlerinin keyfi beyanlarını ortadan kaldıracak barkod sistemi oluşturulmalı, tüketici bilinçlendirilmeli, yerel yönetimlerce ve maliye arasında yapılacak bir protokolle bir yazılım proğramı ivedi olarak kullanıma sokulmalıdır.
-Yine ürün kimlikleri üreticiden tüketiciye kimliklendirilmelidir. Aşırı fiyat artışlarına karşı ilgili kurumlar fahiş fiyat artışlarını tespit edecek kök neden analizlerini mutlaka uygulamaya sokmalıdır.
