2011 yılı Ekim ayına kadar yürürlükte olan 1086 Sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda (HMUK) 4 farklı yargılama sistematiği yer almakta iken seri yargılama usulleri gibi usuller kaldırılarak artık 2011 yılı Ekim ayından itibaren yürürlükte bulunan Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile yargılama usulleri daha sade ve belirgin hale getirilerek YAZILI YARGILAMA USULÜ ve BASİT YARGILAMA USULÜ GETİRİLMİŞTİR.
Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle Hukuk Mahkemeleri olarak görev yapan Mahkemeleri tanımlamak gerekir ise;
5235 sayılı Kanunun 4. Maddesinde, hukuk yargılamasında ilk derece mahkemeleri genel mahkemeler ve özel kanunlar ile kurulan hukuk mahkemeleri olarak ikiye ayrılır. GENEL MAHKEMELER; SULH HUKUK MAHKEMELERİ, ASLİYE HUKUK MAHKEMELERİ, ASLİYE TİCARET MAHKEMELERİ, ( Denizcilik İhtisas Mahkemeleri de bu kapsamdadır.) Buna karşılık; Özel Kanunlar ile Kurulan Mahkemeler ; 3402 sayılı kadastro Kanunu madde 24. Uyarınca KADASTRO MAHKEMELERİ, 4787 Sayılı Kanun madde 1-2 uyarınca AİLE MAHKEMELERİ, 6502 Sayılı Kanunun 73. Maddesi uyarınca TÜKETİCİ MAHKEMELERİ, 5846 Sayılı FSEK´nın 76. Maddesi uyarınca FİKRİ VE SINAİ HAKLAR HUKUK MAHKEMELERİ, 5521 sayılı Kanun madde 1 vd maddeleri uyarınca İŞ MAHKEMELERİ, 2004 Sayılı İİK 4. Maddesi uyarınca İCRA HUKUK MAHKEMELERİ olarak belirtebiliriz. 6100 sayılı HMK´nın temel mantığı, basit, kolay, anlaşılır ve hem genel hem güncel sorunları da dikkate alarak, sorunları çözmeye yardımcı olmak yönündedir. Yargılama usûllerinde de, bu temel mantığa uygun hareket edilmiştir. Asliye Hukuk Mahkemeleri, Aile Mahkemeleri, Asliye Ticaret Mahkemeleri gibi mahkemeler yazılı yargılama usulüne tabi mahkemeler olarak tanımlanabilir iken, Sulh Hukuk Mahkemeleri, İş Mahkemeleri gibi mahkemeler basit yargılanma usulü ile yargılama yapan mahkemeler olarak tanımlanabilir. Basit yargılama usulünde, yazılı yargılama usulündeki yargılamanın, basit, kolay ve kısa sürede sonuçlanması bakış açısı korunmuş; bunun yanında yargılama prosedürleri daha basit hale getirilmiş, yargılama işlemleri daha azaltılmış veya kısaltılmıştır. Basit yargılama usulünde de, dilekçeler teatisi, ön inceleme, tahkikat, sözlü yargılama ve hüküm aşamaları mevcuttur. Ancak, bunlar, yazılı yargılama usulünde olduğu gibi kesin şekilde birbirinden ayrılmamıştır. Basit yargılama usulünde davanın açılması ve cevap dilekçesi aynen korunmuş, ancak replik ve düplik aşamaları kaldırılmıştır. Bunun yanında, avukatsız dava açılabileceği ihtimali de dikkate alınarak, anlaşılmaz dilekçeler verilmesinin önüne geçmek, hak arayanların işini kolaylaştırmak amacıyla, dava ve cevap dilekçesinin yönetmelikte belirlenecek formun doldurulması ile de mümkün olduğuna yer verilmiştir. Basit yargılama usulünde tüm delillerin davanın başında verilmesi ve toplanması, yazılı yargılama usulüne göre daha katı bir şekilde düzenlenmiştir Ayrıca, iddianın değiştirilip genişletilmesi, dava dilekçesinin verilmesiyle, savunmanın değiştirilip genişletilmesi ise, cevap dilekçesinin verilmesiyle başlatılmıştır. Basit yargılamada da, ön inceleme kabul edilmiş ve ön incelemede yapılacak işlerin basit yargılamada da gözetilmesi ve yargılamanın ön incelemedeki tespitler çerçevesinde yürütülmesi esası benimsenmiştir. Ancak, ön inceleme için ayrı, tahkikat için ayrı duruşma günleri tespiti yerine, ön incelemeden sonra mümkünse aynı duruşmada tahkikata geçilebilmesi benimsenmiştir. Ayrıca, dosyanın bir defa yenilenebileceği hükme bağlanmıştır. Basit yargılamada, sözlü yargılama için ayrı bir zaman dilimi kabul edilmeyerek, tahkikatın sonunda tarafların son beyanlarının alınması, tahkikat ve yargılamanın böylece tamamlanması öngörülmüştür. Yazılı yargılama usulü, basit yargılama usulüne göre daha ağır şartları olan biraz daha katı uygulaması olan usul olarak tanımlanabilir. Fayda sağlaması temennilerim ile?