Bu yazımızda sizler ile her seçimde olmazsa olmaz olarak karşımıza çıkan şikayet ve itiraz hususlarında katkı sağlayacağına inandığımız görüşlerimizi sizler ile paylaşacağız.
İster genel seçimler ister ise yerel seçimler olsun her seçimde sandık başı iş ve işlemlerin şikayeti ve şikayet sürecinin sonlandığı andan itibaren yaşanılan İlçe Seçim Kurulu itirazları, İl Seçim Kurulu itirazları ve son olarak kesin kararın verildiği Yüksek Seçim Kurulu itirazları yaşanmakta olup, bu hususların etkenleri, sebepleri ve sonuçlarını aşağıda detaylıca sizler ile paylaşmaktayız.
Bu hususta öncelikle Yüksek Seçim Kurulunun 138 numaralı genelgesinde belirtilen esasları içeren madde hükümleri irdelendiğinde;
ŞİKAYET ve İTİRAZLARA İLİŞKİN GENELGE HÜKÜMLERİ;
Şikâyet ve itiraz
MADDE 55- Sandık kurulu başkanlarının veya bu kurulların yaptıkları işlemlere veya aldıkları tedbirlere ve bunlara benzer sair işlemlerine veya herhangi bir kimsenin, 298 sayılı Kanunun koyduğu yasaklara aykırı hareketlerine karşı, bu işlem veya tedbirlerin veya sair işlemlerinin düzeltilmesi veya bu Kanunun koyduğu yasaklara uymayanların bu hareketlerinin önlenmesi için sandık kurullarına başvurulabilir.
Bu şekildeki başvuruya şikâyet denilir. Sandık kurullarınca verilmiş herhangi bir kararın 298 sayılı Kanuna aykırı olması nedeniyle kaldırılması veya bu Kanuna uygun hale getirilmesi için ilçe seçim kurullarına başvurulabilir. Bu başvurmaya da itiraz denilir (298/110, 116, 119).
Şikâyet ve itiraza yetkili kimseler
MADDE 56- Şikâyet ve itiraza yetkili kimseler şunlardır;
a) Seçme yeterliliğine sahip seçmenler;
b) Siyasi partiler veya bunların tüzüklerine göre kuruluş kademelerinin (il ve ilçe kuruluşlarının) başkanları veya vekilleri,
c) Siyasi partiler ve bağımsız adayların müşahitleri,
ç) Adaylar (298/110, 116).
Şikâyetlerin nasıl yapılacağı ve sözlü şikâyetin tutanağa geçirilmesi
MADDE 57- Şikâyet dilekçe ile veya sözle yapılabilir. Sözlü şikâyetler gerekçesiyle birlikte özel bir tutanağa yazılır. Bu tutanak; adı, soyadı ve adresi de yazılarak şikâyetçiye imza ettirilir. Şikâyetçi imza atamaz ise sol elinin baş parmağı bastırılır (298/112).
Şikâyet üzerine yapılacak inceleme
MADDE 58- Şikâyet dilekçesini alan veya şikâyeti yukarıdaki madde gereğince tutanağa geçiren sandık kurulu, ilk önce şikâyetçinin bu Genelge´nin 56. maddesine göre şikâyete yetkili kimselerden olup olmadığını inceler ve şikâyetçi, şikâyete yetkili kimselerden değilse, başka bir husus üzerinde durmaksızın şikâyeti hemen reddeder. Kurul, şikâyetçinin şikâyete yetkili kimselerden olduğunu anlarsa, o zaman şikâyetin haklı veya yerinde olup olmadığını inceler.
Şikâyetin karara bağlanması
MADDE 59- Şikâyetin haklı veya yerinde görülmesi halinde kurul, karar yazmaya ihtiyaç olmaksızın, şikâyet konusu tedbir veya işlemi düzeltir yahut bu tedbir veya işlemi kaldırır.
Şikâyetçinin yetkili olmaması veya şikâyetin süresinden sonra yapılmış olması ya da haksız yahut yersiz görülmesi halinde kurulca şikâyetin reddine karar verilir. Bu halde kurulun kararını tutanak defterine yazması ve bu kararın başkan ve üyeler tarafından imzalanması gerekir.
Kurul kararları salt çoğunlukla yani kurul başkan ve üyelerinin yarıdan fazlasının oylarının o karar üzerinde toplanmasıyla verilir. Oylarda eşitlik halinde başkanın katıldığı tarafın oyu üstün tutulur. Şikâyetin reddine ilişkin kararın bir örneği şikâyetçiye verilir (298/117).
Şikâyetin süresi ve süresinden sonra yapılacak şikâyetin reddi
MADDE 60- Şikâyet en geç, seçim sonuçlarını tespit eden tutanağın sandık kurulunca düzenlenmesi (yazılıp imzalanması) anına kadar sandık kuruluna ulaşmalıdır.
Tutanak imzalandıktan sonra yapılan sözlü şikâyetlerin veya verilen şikâyet dilekçelerinin sürenin geçmiş olması sebebiyle reddine karar verilir (298/127).
Sandık kurullarının kararlarına itiraz
MADDE 61- Bir şikâyetin reddine ilişkin sandık kurulu kararları ile seçim sonuçlarını gösteren tutanakların sandık kurullarınca düzenlenmesi işlerine veya sandık kurullarının diğer kararlarına karşı itiraz olunabilir. İtirazda bulunabilecek olanlar, bu Genelge´nin 56. maddesi gereğince şikâyete yetkili olan kimselerdir.
İtiraz üzerine verilecek karara sandık kurulunun uyma zorunluluğu
MADDE 63- İtiraz üzerine ilçe seçim kurulu başkanınca veya ilçe seçim kurulunca verilen karar ile sandık kurulunun bir işlemi veya tedbiri düzeltilirse veya sandık kurulunun kararı hükümsüz bırakılırsa, bu karar hemen sandık kuruluna bildirilir. Sandık kurulu bu karara uymak, başka bir ifadeyle kararı olduğu gibi yerine getirmek zorundadır (298/127).
Şikâyetin veya itirazın sandık işlerini durdurmaması
MADDE 64- Sandık kurullarının kararlarına veya tutanakları düzenleme işlerine itiraz edilmiş veyahut kurulların veya başkanlarının işlemlerine yahut tedbirlerine karşı şikâyet edilmiş olması, oy vermeye ve her türlü seçim işlerinin devamına engel olmaz. Diğer bir ifadeyle herhangi bir itiraz veya şikâyet yokmuş gibi seçim işlerine sandık kurullarınca devam olunur (298/118).
Kararların bildirilmesi veya tebliği
MADDE 65- İtiraz üzerine kesin olmayarak verilen kararlar itiraz eden hazır ise sözle bildirilir.
Sözlü bildirmede, kararın bildirildiği gün ve saat tutanağa geçirilerek kendisine imza ettirilir. İsterse kararın bir örneği de verilir. İtiraz eden hazır değilse, seçim kurullarının bulunduğu belde veya şehirde muayyen bir yer gösterilmiş olması halinde, karar bu yere asılmak suretiyle tebliğ olunur. Kurulların kesin olan kararları tebliğ olunmaz. Ancak, itiraz eden başvurduğu takdirde, kendisine gösterilir ve isterse bir suret de verilir (298 /114).