Son olarak bugün gelinen noktada üzerinde en fazla durulan husus şikayet ve itiraz müesseseleri olmuştur. Hala bu hususta İstanbul başta olmak üzere birçok ilde itirazlar devam etmektedir.
Hali hazırda bu durum medyanın ve özellikle de sosyal medyanın en ilgi gösterdiği konuların başında gelmektedir.
Seçimlerin olmazsa olmazlarından olarak belirttiğimiz sandık kurulu iş ve işlemlerini şikayet ile sandık kurulu iş ve işlemlerine karşı yasal süresi içerisinde itiraz hususlarında sizler ile yazımızın ilk bölümünde ağırlıklı olarak Yüksek Seçim Kurulunun 138 numaralı 31 Mart 2019 tarihli Mahalli İdareler Seçimlerinin nasıl yürütüleceğine ilişkin genelgesinde belirtilen ve esasen 298 sayılı Seçimlerin Temel hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile 2972 sayılı Mahalli İdareler Kanunundan yola çıkılarak oluşturulmuş hükümleri siz değerli okuyucularımız ile paylaşmış idik.
Sandık başı iş ve işlemleri için görev yapacak tüm sandık görevlilerine sonrasında ise seçmen olarak yer aldığı sandıkta bu konuda hak sahibi olan seçmenlerimize katkı sağlayan açıklamalarda bulunmuş idik. Ancak, sürecin önemi itibarı ile bu bilgiler daha fazla ön plana çıkarılmalıdır.
Teknik bir tanımlama ile; Sandık kurulu başkanlarının veya bu kurulların yaptıkları işlemlere veya aldıkları tedbirlere ve bunlara benzer sair işlemlerine veya herhangi bir kimsenin, 298 sayılı Kanunun koyduğu yasaklara aykırı hareketlerine karşı, bu işlem veya tedbirlerin veya sair işlemlerinin düzeltilmesi veya bu Kanunun koyduğu yasaklara uymayanların bu hareketlerinin önlenmesi için sandık kurullarına başvurulabilir. Bu şekilde yapılan başvuruya şikâyet denilir.
Sandığın oluşumundan başlayıp, sandık kurulunun sandık sonuç tutanağını imzaladığı ana kadar yapılan tüm işlemler ŞİKAYET olarak adlandırılır.
Sandık sonuç tutanağının imzalanması anına kadar olan süreçteki tüm şikayetler Sandık Kurulu Başkanına yapılır ve şikayete ilişkin alındı belgesi muhakkak surette alınmalıdır.
Ancak ;
Sandık sonuç tutanağı imza altına alındıktan sonra yapılacak iş ve işlemler artık itirazdır. ve ancak ilçe seçim kurulu başkanlığına yapılabilir. zira artık şikayete ilişkin süreç tamamlanmıştır.
Şikayet yapıldığı anda sandık kurulu ilk önce şikâyetçinin bu şikâyete yetkili kimselerden olup olmadığını inceler ve şikâyetçi, şikâyete yetkili kimselerden değilse, başka bir husus üzerinde durmaksızın şikâyeti hemen reddeder.
Kurul, şikâyetçinin şikâyete yetkili kimselerden olduğunu anlarsa, o zaman şikâyetin haklı veya yerinde olup olmadığını inceler.
Şikâyetin haklı veya yerinde görülmesi halinde kurul, karar yazmaya ihtiyaç olmaksızın, şikâyet konusu tedbir veya işlemi düzeltir yahut bu tedbir veya işlemi kaldırır.
Örneğin, sandık başı iş ve işlemleri gerçekleştirilir iken seçmene oy kullanmadan önce baskı yapılıyor, yönlendirmede bulunulmaya çalışılıyor ise bunu hemen sandık kurulu güvenlik güçleri vasıtası ile derhal sonlandırmalıdır. Şikayete yetkili kişi tarafından yapılan geçerli şikayet hemen işleme konulup gereği yapılmalıdır.
Bir başka örnek sandıktan çıkan oy pusulalarının sayımı esnasında geçerli yada geçersiz addedilmesi gerekli olan oy pusulalarında yapılan hatalarda şikayete yetkili kimselerce yapılan başvuru üzerine derhal sandık kurulu bunu düzeltmelidir.
Sandık kurulu kararları ise salt çoğunlukla yani kurul başkan ve üyelerinin yarıdan fazlasının oylarının o karar üzerinde toplanmasıyla verilir. Oylarda eşitlik halinde başkanın katıldığı tarafın oyu üstün tutulur.
Şikâyetin reddedilmesi durumunda red kararına ilişkin kararın bir örneği şikâyetçiye verilir.
İtiraz hususu ise belirttiğimiz gibi, sandık kurulunun iş ve işlemleri konusunda şikayet hususunun red ile sonuçlandığı andan itibaren itiraza yetkili kişi tarafından ( Şikayete yetkili kişi aynı zamanda itiraza da yetkili kişidir ) İlçe Seçim Kurulu Başkanlığına yazılı olarak yapılır ve İlçe Seçim Kurulu Hakiminin başında yer aldığı kurul tarafından değerlendirilerek derhal karar verilir.
Ağırlıklı olarak bu hususta yapılan yazılı itiraz başvuruları her seçimde seçimin geçtiği Pazar gününü müteakip Salı günü saat 15.00 a kadar yapılabilir. Sonrasında yapılan başvurular süre aşımı sebebi ile geçersizdir, reddedilir.
Bunun hemen akabinde İlçe Seçim Kurullarının kararlarına karşı il Seçim Kurulu Başkanlıklarına, aynı itiraza konu aynı talebe konu karar hakkında İl Seçim Kurulu Başkanlığı tarafından da red kararı verilmesi akabinde bu kez son olarak kesin karar mercii Yüksek Seçim Kurulu´na itiraz yapılabilir.
Tekrar belirtmekte fayda görmekteyim ki, sandık kurulu iş ve işlemlerinde sandık kurulunun oluşumundan sandık sonuç tutanağının o sandıkta görevli olan tüm sandık kurulu üyelerince imzalandığı ana kadar olan iş ve işlemlere karşı yapılan başvuru ŞİKAYETTİR. Sandık sonuç tutanağı imzalandığı anda ise yapılan iş ve işlemlere karşı artık İlçe Seçim Kurulu Başkanlıklarına yapılan başvurular ise İTİRAZ olarak adlandırılır.
Bu sebepler ile öncelikle başvuru sahibinin şikayete ve itiraza yetkili kişi olup olmadığına bakılmalı, bu hususta bir tereddüt yer almamakta ise bu kez şikayet yada itirazın gerekçesinin değerlendirme altına alınarak gerek sandık kurulunca ve gerekse İlçe / İl Seçim Kurullarınca yada Yüksek Seçim Kurullarınca karara bağlanması, sonuçlandırılması üzerinde yoğunlaşılmalıdır?